Antoninus Florentinus
Summa theologica (Partes I-IV). Add: Franciscus Moneliensis
Analysis of content:
Pars I
a1v Franciscus Moneliensis: Introductory letter 'Franciscus Moneliensis in primam partem venerandi viri Anthonini archipresulis florentini epistola' Incipit: ‘[D]um mecum cuncta recta revolvo...’ Explicit: ‘... vivemus in eternum. Amen’
a2r Antoninus Florentinus: 'Prologus. Prima pars summe fratris Anthonini de florentia ordinis predicatorum et Archiepiscopi florentini. In qua agitur de anima et de pertinentibus ad ipsam. Incipit proemium totius operis'.’ Incipit: ‘[Q]uam magnificata sunt opera tua domine, omnia in sapientia...’ a3r Explicit: ‘... non curavi nominare.’
a3r [Antoninus Florentinus]: 'Tabula huius operis' Incipit: ‘Huius autem prime partis tituli sunt isti, videlicet: Titulus primus de anima...’ a3v Explicit: ‘... libro sexto cum glossis.’
a4r Antoninus Florentinus: 'Titulus primus. Titulus primus de anima in communi. Capitulum primum de anime similitudine ad Deum'.’ Incipit: ‘[V]enite audite et narrabo omnes qui timetis deum, quanta fecit...’ c1r Explicit: ‘... homine malo in diabolo vel meipso secundum Ber.'
c1r Antoninus Florentinus: 'Titulus secundus de potentiis anime. Capitulum primum de potentiis anime in corporis' Incipit: '[I]n homine non sunt plures anime per essentiam...’ d7v Explicit: ‘...maledicti in ignem eternum. etc. Math XV.’
d7v Antoninus Florentinus: 'Titulus tercius. De potentia intellectiva. Capitulum primum de intellectu possibili et agente realiter distinctis' Incipit: ‘[D]e intellectu quem dicit philosophus in libro de anima et potentia anime...’ h7r Explicit: ‘... ubi supra arti. III.’
h7r Antoninus Florentinus: 'Titulus quartus. De voluntate. De comparatione voluntatis ad intellectum. Capitulum Primum' Incipit: ‘[D]e voluntate que est anima potentia a sensualitate...’ n3r Explicit: ‘... concupiscit adversus spiritum, hec ille.’
n3r Antoninus Florentinus: 'Titulus quintus de anima separata et exercitio eius. De triplici morte et nunciis et miseriis mortis et multis aliis circa mortem. Ca. I' Incipit: ‘[D]e separatione anime a corpore post mortem, et de his que sunt circa mortem consideranda...’ q4v Explicit: ‘...habetur XXVI q.v. nec mirum.’
q4v Antoninus Florentinus: 'Titulus sextus de causis peccatorum et anime passionibus. De triplici causa peccati: scilicet ignorantia, fragilitate et malicia. Capi. I' Incipit: ‘[C]um dictum sit supra quod peccatum est...’ t7r Explicit: ‘... sicut formale.’
t7r Antoninus Florentinus: 'Titulus septimus de peccato. De diffinitione peccati multiplici. Capi. I' Incipit: ‘[D]e peccato primo videndum est diffinitione eius...’ u8v Explicit: ‘... de peccato actuali mortali c. iii.’
x1r Antoninus Florentinus: 'Titulus octavus de peccato originali. Capitulum primum de causa peccatis originalis et eius pena' Incipit: ‘[D]e peccato primo videndum est diffinitione eius...’ x5r Explicit: ‘... omnes venialiter peccaverunt.’
x5v Antoninus Florentinus: 'Titulus nonus de peccato actuali mortali. Capitulum primum penes quid attendantur gravitas varia in peccato mortali. Wt de XVI regulis et quas possunt cognosci quin aliquid est mortale' Incipit: ‘[S]ecundum genus peccati est actuale mortale. Et dicitur mortale...’ y1r Explicit: ‘... de venialibus.’
y1r Antoninus Florentinus: 'Titulus decimus de peccato veniali. Quid dicatur peccatum veniale et de nocumentis eius. Ca. I' Incipit: ‘[V]eniale dicitur a venia. Potest ergo dici...’ y8r Explicit: ‘... ecclesie.’
y8r Antoninus Florentinus: 'Titulus undecimus de lege in communi. De septemplici lege qui omnis ordinatur ad charitatem. Ca. I' Incipit: ‘[Q]uia per legem domini docemur vitia ...’ z5r Explicit: ‘... evancelice mortem sustinuerunt.’
z5r Antoninus Florentinus: 'Titulus duodecimus de lege aeterna. Quod legi eterne omnia subiiciuntur et quomodo debemus conformari voluntati divine. Capitulum primum' Incipit: ‘[L]ex eterna secundum beatum thomas prima secunde...’ z8v Explicit: ‘... in regnum celorum.’
z8v Antoninus Florentinus: 'Titulus tertiusdecimus de lege naturali que est secunda. De quidditate legis naturalis et quomodo instigat ad bonum multiplex. Capitulum primum' Incipit: ‘[L]ex naturalis est secunda lex de qua dicit...’ et8v Explicit: ‘... xiii de clericis.’
et8v Antoninus Florentinus: 'Titulus decimusquartus de lege mosaica de lege divina veteris et novi testamenti communi et eius excellentia respectu aliarum' Incipit: ‘[P]ost legem eternam et naturalem agendum est de lege...’ B7v Explicit: ‘... contumax a principibus puniretur.’
B7v Antoninus Florentinus: 'De lege evangelica seu novi testamenti. Titulus XV. Capitulum unicum' Incipit: ‘[Q]uarta lex evangelica sive novi testamenti...’ C4r Explicit: ‘... castitatem et obedientiam.’
C4r Antoninus Florentinus: 'Titulus sedicesimus de lege quinta quod dicitur consuetudo vel mos. Capitulum unicum de consuetudinis quidditate actione et differentia' Incipit: ‘[P]ro quinta lege ponitur consuetudo seu mos...’ C8r Explicit: ‘... approbat.’
C8r Antoninus Florentinus: 'Titulus decimusseptimus de lege canonica. Capitulum unicum in quo agitur de precepti ecclesie.' Incipit: '[L]ex humana dicitur ius positivum...’ E1r Explicit: ‘... precipue cum sciunt.’
E1r Antoninus Florentinus: 'Titulus XVIII. De lege civili. Quo tempore ius civile condiutm sit. Quantum liget de legum diversitate et earum effectu. Ca. Unicum' Incipit: '[L]ex seu ius civile sic describitur...’ E3v Explicit: ‘... secunde q. lxix.’
E3v Antoninus Florentinus: 'Titulus XIX de privilegiis in communi. Privilegia per quem concedi possunt et per quem impetrari et quando et quomodo tolluntur. Cap. unicum' Incipit: ‘[E]st et alia lex privata que dicitur privilegium ...’ E6r Explicit: ‘... portio minime exigatur. Nulli ergo et cetera.’
E6r Antoninus Florentinus: 'Titulus XX de regulis iuri sub unico capitulo ex decretalibus et lib. VI collectis' Incipit: ‘[Q]uia materia de regulis iuris est satis...’ G5v Explicit: ‘... hoc ut sit meritorium.’
G5v Colophon: 'Hic finis prime partis summe Anthonini ordinis predicatorum archipresulis florentini summa cura et opera castigate atque emendate ex inclyta officina Nicolai Jenson gallici Millesimo quadrigentesimo spetuagesimonono deciasoctavas calendas Ianuarias. Obiit idem sacre scripture interpres Anno legi gratie Millesimoquadrigentesimo quinquegesimonono vi nonas mai cuius epithaphium sepulture hoc est affixum | Hic est ille tuus pastor florentia, pro quo | Non cessas mesto spargere rore genas | Patribus haud priscis pietate Anthoninus impar | Qui scripsit quicquid littera sacra docet'
G6r 'Registrum prime partis summe Antonini'
Pars II
a1v Franciscus Moneliensis: Introductory letter 'Franciscus Moneliensis in secundam partem summe fratris Antonini epistola' Incipit: ‘Digna mihi semper resa visa est...’ Explicit: ‘... voluntatem nostris temporibus attulerit.’
a2r Antoninus Florentinus: 'Proemium. Proemium in secundam partem summe. Clarissimi viri fratis Antonini archiepiscopi florentini ordinis predicatorum.' Incipit: '[T]u contribulasti capita draconum in aquis...’ a3v Explicit: ‘...confregit in aquis sue gratie.’ ‘Explicit proemium’
a3v 'Incipit tabula secunde partis que habet xii. Titulos quorum quilibet hec capitula multa, que capitula habent plures.' Incipit: 'Primus titulus de avaritia. Cuius primum capitulum est per modum predicationis...'' a4v Explicit: ‘... potest reduci ad superbiam.’ ‘Laus Deo.’
a5r Summa Theologiae, II. 'Incipit secunda pars summe maioris fratris Anthonini archiepiscopi florentini. Titulus primus de avaritia divisus per plura capitula. Capitulum primum per modum predicationis' Incipit: ‘[F]ilii hominum usque quomodo gravi corde...’ l2r Explicit: ‘... non oporteat solicitari anxie.’
l2r Titulus secundus 'Titulus secundus de restitutionibus. Capitulum primum de restitutione in genere ubi ponuntur viginti manus rapientium quorum quelibet habet quinque digitos in modos et sic centum modi in quibus sit restitutio vel erogatio et hoc per modum predicationis, in quo etiam de multiplici navi f. penitentie ecclesie et religionis ubi etiam ponunt impeditiva restitutionis et utilitatis eius.’ Incipit: ‘[H]oc mare magnum et spaciosum manibus...’ n6v Explicit: ‘... erogari, ar. XIIII q.v. Non sane.’
n6v Titulus tercius 'Titulus tercius de superbia Capitulum primum de superbia primorum parentum et eius punitione'.’ Incipit: ‘[E]xpeditis his qui pertinent ad avaritiam cum ...’ s2r Explicit: ‘... super humilem. Interpretatur n. pervus.’
s2r Titulus quartus 'Titulus IIII de Inani gloria. Capitulum primum de Inani gloria. primogenita superbie filis';’ Incipit: ‘[P]rimo genita superbie filia est vana gloria...’ x3v Explicit: ‘...locaverat etc. Vide historiam III reg. III.’
x3v Titulus quintus 'Titulus quintus de luxuria. Capitulum primum de luxuria in quo agitur primo de septem occasionibus eius II de VII gradibus eius et III de VII nocumentis eius. ';’ Incipit: ‘[L]uxuria est tertium vitium principale. Sumitur autem...’ et8v Explicit: ‘... complicat manus suas.’
con1r Titulus sextus 'Titulus sextus de gula. Capitulum primum de gula, et specibus eius et de pena et remedia';’ Incipit: ‘[G]ula est unum ex septem capitalibus ...’ rum7v Explicit: ‘... devotissimi facti virgis Marie.’
rum7v Titulus septimus 'Septimus titulus de Ira. Capitulum primum de Ira et ibi de diversis modis ire et nocumentis eius et remediis' Incipit: ‘[I]ra ponitur a Gregorio ...’ C3v Explicit: ‘... mortale peccatum est.’
C3v Titulus octavus 'Octavus titulus de Invidia. Capitulum primum de ipsa Invidia et de nocumentis eius' Incipit: ‘[I]nvidia est unum ex septem capitalibus vitiis...’ E5r Explicit: ‘... durandus ordinis minorum.’
E5r Titulus nonus 'Octavus titulus de Accidia. Capitulum primum de Accidia et filiabus eius' Incipit: ‘[A]ccidia ultimo ponitur quam inter vitia capitalia...’ I1r Explicit: ‘... negavit christum propter timorem mortis.’
I1r Titulus decimus 'Decimus titulus de Mendacio et periurio. Capitulum primum de mendacio, et ibi de multiplici mendacio et punitione eius' Incipit: ‘[P]erdes omnes qui loquuntur ...' L1r Explicit: ‘... non licet hec omnia b. Tho.’
L1r Titulus undecimus 'Titulus undecimus de voto et voti transgressione. Capitulum primum' Incipit: ‘[V]ovete et reddite domino deo vostro...’ L7v Explicit: ‘... aliud commutare auctoritate superioris.’
L7v Titulus duodecimus 'Titulus duodecimus de infidelitate. Capitulum primum de superstitionibus et ibi de multis generibus divinationum et sortibus sonniis brevibus et incantationibus' Incipit: ‘[D]emum de infidelitate agendum. Sed quod vicium superstitionis ...’ Explicit: ‘N8r’ Explicit: ‘... que omnia falsa sunt.’
N8r Colophon: 'Actum hoc opus ex inclyta atque famosa officina Nicolai Jenson Gallici Olympiadibus dominicis Anno videlicet Mcccclxxx quartas calendas Iulias'.’
Pars III/1
a2r Tabula 'Incipit tabula titulorum seu capitulorum vel rubricarum que continentur in hoc volumine' a4v
a6r [Antoninus Florentinus': 'Prologus. In nomine sancte ac individue trinitatis. Incipit prologus tertie partis summe beati Antonini archiepiscopi florentini ordinis predicatorum: ac omnis scripture expositoris diligentissimi' Incipit: ‘[A]stitit regina ...’ a9r Explicit: ‘... ab inferioribus inchoando.’
a9r [Antoninus Florentinus': Titulus primus 'Explicit prologus. Incipit prima pars tertie partis summe beati Antonini archiepiscopi Florentini ordinis predicatorum de cunctis statibus exercitiis sive artificiis hominum. Primus titulus de statu coniugatorum, de matrimonio per modum predicationis. Capitulum primum.’ Incipit: ‘[B]eatus es et bene tibi erit. Uxor tua...’ f4r Explicit: ‘... per procuratorem.’
f4r [Antoninus Florentinus': Titulus secundus 'Titulus secundus de statu continentium. Partim per modum sermonis e partim doctrine. Capitulum primum'.’ Incipit: ‘[A]dducentur regi virgines post ...’ g7r Explicit: ‘... sive in seculo constituti.’
g7r [Antoninus Florentinus': Titulus tertius 'Titulus tertius de dominis temporalibus. Capitulum primum de modum sermonis'.’ Incipit: ‘[C]onstituit eum dominum domus sue ...’ i4r Explicit: ‘... eos spectantia non faciunt.’
i4r Antoninus Florentinus': Titulus quartus 'Titulus quartus de militibus et multeplici bello. Capitulum primum de triplici militia. s. clericali spirituali et laicali"’ Incipit: ‘[P]recinxisti me virtute ad bellum et supplantasti ...’ k6r Explicit: ‘... duellare est deum tentare’
k6r Antoninus Florentinus': Titulus quintus 'Titulus quintus de doctoribus et scholaribus';’ Incipit: ‘[B]onitatem disciplinam et scientiam doce me, da mandatis...’ l4r Explicit: ‘... non facienti peccatum est illi’
l4r Antoninus Florentinus': Titulus sextus 'Titulus sextus de statu advocatorum e procuratorum c.I. per modum sermonis';’ Incipit: ‘[P]ostula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam...’ m4v Explicit: ‘... et mali procuratores.’
m4v Antoninus Florentinus': Titulus septimus 'Titulus vii. De statu medicorum Sermo. Cap. Primum.’ Incipit: ‘[N]umquid medici suscitabunt et confitebuntur tibi ...’ n1r Explicit: ‘... vituperando curas eorum.’
n1r Antoninus Florentinus': Titulus octavus 'Titulus octavus de statu mercatorum et artificium. Sermo Ca. I';’ Incipit: ‘[E]xibit homo ad opus summ et ad operationem suam ...’ o6v Explicit: ‘... aliquando bestialiter moriantur.’
o6v Antoninus Florentinus': Titulus IX ‘Titulus IX de statu iudicum secularium et ecclesiasticorum. Capitulum primum quibus modis pervertatur iudicium et de muneribus. Sermo.’ Incipit: ‘[B]eati qui custodiunt iudicium et faciunt iustitiam ...’ t8r Explicit: ‘... hec omnia in tractatu Bar.’
t8r Antoninus Florentinus: Titulus X ‘Titulus decimus de statu morientium de triplici domo scilicet conscientie familie et sepulture quibus est providendum in mortem. ca. primum Sermo.’ Incipit: ‘[L]etatus sum in his que dicta sunt mihi in domum...’ z5r Explicit: ‘... non estimemus.’
z5r Antoninus Florentinus: Titulus XI ‘Titulus XI de statu hospitalariorum et de iurisditionibus et ceteris ad ea pertinentibus. C. I.’ Incipit: ‘[E]go mendicus autem sum et pauper...’ y4r Explicit: ‘... de beneficio li. vi.’
y4r Antoninus Florentinus: Titulus XII ‘Titulus XII de ecclesiis et patrimoniis earum.’ Incipit: ‘[I]n ecclesiis dicite deo domino ...’ et8v Explicit: ‘...parteti. I.c.I’
et8v Antoninus Florentinus: Titulus XIII ‘Titulus XIII de clericis et divinis officiis. Sermo. c.I' Incipit: ‘[S]i dormiatis inter medios cleros penne columbe...’ A9v Explicit: ‘... videbatur in credibilis.’
A9v Antoninus Florentinus: Titulus XIIII ‘Titulus XIIII de septem sacramentis ecclesie et statu ministrantium et conferentium ea. De septem sacramentis simul per modum sermonis. c. I’ Incipit: ‘[M]isit verbus suum et sanavit ...’ H7r Explicit: ‘... set specialem penam.’
H7r Antoninus Florentinus: Titulus XV ‘Titulus XV. De statu beneficiatorum de dignitatibus probendis et beneficiis et de collectione eorum et de pluritate et dispensation super pluralitate et residentia et absentia in beneficiis. c. I.’ Incipit: ‘[D]einde videndum de dignitatibus ....’ K7v Explicit: ‘... ab ordinario sed ab alio.’
K7v Colophon: 'Domini Antonini archiepiscopi florentini dignissimi sacre scripture interpretis explicit prima pars summe sequitur secunda'.’
Pars III/2
a1r 'Tabula. Incipit tabula titulorum seu capitulorum vel rubricarum, qui continentur in hoc sacro volumine' Incipit: ‘[D]ecimussextus titulus de statu...’ a4v ... incipit: De baculo. Car 312.
a5r Antoninus Florentinus: Titulus XVI 'In nomine sancte ac individue trinitatis incipit secunda pars tertie partis summe domini Antonini de Florentia ac eiusdem civitatis episcopi reverendissimi ordinis predicatorum. Et primo de statu religiosorum titulus decimusextus. De essentialibus religionis scilicet paupertate et castitate et obedientia et cerimonialibus eorum et transgressionibus et variis regulis et constitutionibus eorum c. primum.' Incipit: ‘[R]eligiositas custodiet cor ecclesie...’ e4r ... di 5 nunquam.
e4r Antoninus Florentinus: Titulus XVII 'Titulus XVII. De statu confessorum de potestate confessorum et quis sit ordinarius confessorum cuiuslibet c. I' Incipit: ‘[S]crutati sunt iniquitates...’ f8v .... v. dictum est.
f8v Antoninus Florentinus: Titulus XVIII 'Titulus XVIII. De celatione et sigillo confessionis'.’ Incipit: ‘[D]e celatione confessionis. Nota ...’ f10v Explicit: ‘... de in obedientia.’
f10v Antoninus Florentinus: Titulus XVIIII 'Titulus decimusnonus. De statu predicatorum ubi ponuntur sexdecim proprietates celorum quas debent habere predicatores et XVIIII. Privilegia predicatorum. c. I' Incipit: ‘[C]eli enarrant gloriam dei...’ i1v Explicit: ‘... precipue in predicatione.’
i1v Antoninus Florentinus: Titulus XX 'Titulus de prelatis e proficiendis'.’ Incipit: ‘[P]eccatorum confringam cornua et exaltabuntur...’ Incipit: ‘l1v’ Explicit: ‘... cum hac moderatione huius capituli.’
